Uprawnienia do korzystania z ZFŚS przez emerytów byłych pracowników

Czy emeryt uprawniony do korzystania ze świadczeń z ZFŚS traci ten przywilej w momencie podjęcia zatrudnienia u innego pracodawcy? Czy były pracodawca może wymagać od emeryta informacji o podjęciu zatrudnienia oraz przedstawienia dokumentów potwierdzających ten fakt?

Emeryci, którzy są byłymi pracownikami zakładu pracy znajdują się wraz z rodzinami w kręgu osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń finansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, dalej Funduszu. Wynika to wprost z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592 z późn. zm.), dalej ustawy. Co więcej, pracodawca może zwiększyć odpis na Fundusz o 6,25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, na każdego emeryta i rencistę zakładu tzw. odpis dobrowolny (art. 5 ust. 5 ustawy). Jeśli się na to zdecyduje, dodatkowe środki przekazuje na rachunek Funduszu wraz z drugą ratą odpisu podstawowego do dnia 30 września danego roku.

Ważne: Fakt dokonywania odpisów dobrowolnych na emerytów i rencistów, którzy mają status byłych pracowników zakładu, nie skutkuje powstaniem po ich stronie roszczenia o przyznanie świadczeń, gdyż podobnie jak w przypadku aktualnie zatrudnionych pracowników, zasady ich przyznawania określa regulamin Funduszu.

Zarówno prawo do świadczeń z Funduszu, jak i możliwość odprowadzania dobrowolnego odpisu jest uzależniona od posiadania przez uprawnionego statusu emeryta, byłego pracownika zakładu. Nasuwa się pytanie, jakie okoliczności mogą spowodować utratę tego statusu?

Jedną z nich jest niewątpliwie śmierć beneficjenta Funduszu albo utrata przezeń prawa do emerytury lub renty. Warto jednak pamiętać, że wymienione okoliczności nie wyczerpują katalogu przypadków uzasadniających nieuwzględnienie danej osoby w liczbie emerytów i rencistów uprawnionych do świadczeń, za których pracodawca może odprowadzać odpis dobrowolny.

Odrębną przyczyną utraty statusu emeryta, byłego pracownika jest podjęcie zatrudnienia na rzecz innego pracodawcy. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1991 r. (sygn. akt I PZP 56/91, OSNC 1992/4/63): "Osoba, która uprzednio przeszła na wcześniejszą emeryturę i podjęła zatrudnienie w nowym zakładzie pracy przy zawieszeniu wypłaty emerytury, a następnie po rozwiązaniu stosunku pracy ponownie pobiera emeryturę jest, w rozumieniu art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy (...) »emerytem-byłym pracownikiem« tego ostatniego zakładu pracy.". Tezę tę można odnieść do sytuacji pracownika, który po rozwiązaniu stosunku pracy i uzyskaniu statusu emeryta, który uprawnia go do świadczeń z Funduszu tego zakładu, podejmuje zatrudnienie na rzecz innego podmiotu. W takim przypadku, z chwilą podjęcia zatrudnienia zyskuje on prawo do świadczeń z Funduszu tworzonego przez nowego pracodawcę, z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Ustawa nie przewiduje po stronie pracodawcy obowiązku weryfikacji liczby emerytów, byłych pracowników, choć jest to istotne z punktu widzenia odpisów dobrowolnych na Fundusz. Z tego względu pracodawca powinien określić procedurę oraz dokumenty, jakie powinni przedstawić byli pracownicy zakładu przechodzący na emeryturę w regulaminie Funduszu. Pracodawca może w nim wprowadzić postanowienie, zgodnie z którym prawo do świadczeń finansowanych z Funduszu jest w przypadku emerytów i rencistów zakładu uzależnione od przedstawienia decyzji ZUS, przyznającej rentę lub emeryturę. Pracodawca ma prawo wymagać, aby emeryci i renciści, byli pracownicy zakładu składali raz do roku oświadczenie, iż nadal z nich korzystają i nie podjęli zatrudnienia na rzecz innego podmiotu. Może być to połączone ze składaniem przez nich oświadczeń o wysokości dochodów przypadających na członka rodziny (ewentualnie przedkładaniem w tym celu odcinków emerytury czy renty), które powinny stanowić podstawowe kryterium rozdziału środków Funduszu. Pracodawca powinien również aktualizować informację o emerytach zakładu na bieżąco, w oparciu o dane, do których sam ma dostęp. Przejawem takiego działania będzie zwiększanie liczby emerytów i rencistów o osoby, które odeszły na jedno z tych świadczeń w danym roku.