Letnie wyjazdy i zielone szkoły z pomocą pracodawcy

Temat dofinansowania przez zakład pracy kosztów urlopowego wypoczynku aktualizuje się wraz z nadejściem sezonu urlopowego. Możliwość obniżenia wydatków na wyjazd czy letnie kolonie dzieci spotyka się w tym czasie ze sporym zainteresowaniem pracowników. Dopłaty ze środków ZFŚS muszą być jednak dokonywane na warunkach wynikających z ustawy o ZFŚS, podobnie jak w przypadku świadczenia urlopowego, finansowanego poza Funduszem.

Większy rygoryzm przy wypłatach z Funduszu

Przyznawanie świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oparte jest na jednym, ściśle wymaganym kryterium socjalnym. Jest ono określone w art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS. Przepis ten zobowiązuje pracodawcę administrującego środkami Funduszu do udzielania świadczeń z jego środków przy uwzględnieniu sytuacji materialno -bytowej osoby uprawnionej. Wyklucza to przyznanie świadczeń o charakterze socjalnym "po równo" lub wprowadzenie zasad wydatkowania środków Funduszu w oparciu o przesłanki inne niż socjalne.

Mimo że pracodawca ma prawo i obowiązek doprecyzowania warunków udzielania świadczeń w regulaminie ZFŚS, to nie może on wykroczyć poza ramy zakreślone ustawą. Przykładowo, niedopuszczalne będą zapisy ograniczające prawo do dofinansowania wczasów jedynie do pracowników, którzy legitymują się określonym stażem zakładowym lub wyłączenie z tej formy pomocy emerytów bądź rencistów nad którymi zakład sprawuje socjalną opiekę. Swoboda zatrudniającego w "rozdzielaniu" świadczeń z Funduszu, mimo że powstał on ze środków obrotowych pracodawcy i że to on nim administruje, jest więc mocno ograniczona. Jeżeli pracodawca chce przyznawać pewne świadczenie socjalne w ramach Funduszu, powinien uprzednio wprowadzić odpowiednie zapisy do regulaminu ZFŚS, a ustalając warunki, na jakich będzie udzielane, nie może pominąć wymogu ustalenia sytuacji materialno-bytowej uprawnionego i uzależnienia przyznania świadczenia od tej sytuacji.

Wypoczynek i nauka ze środków ZFŚS

Tradycyjny pakiet świadczeń socjalnych przyznawanych w związku z wypoczynkiem pracowników to dofinansowanie kosztów wyjazdów zorganizowanych i dopłaty do tzw. wczasów pod gruszą. W przypadku pierwszej formy pracowniczego wypoczynku, firmy przyznają dopłaty w oparciu o regulamin ZFŚS (gdzie na ogół wskazany jest przedział dochodowy uprawniający do określonej wysokości świadczenia) oraz rachunki przedstawione przez pracownika lub innego uprawnionego. W drugiej sytuacji pracodawca, jako że pracownik odpoczywa we własnym zakresie, poprzestaje na ogół na przyznaniu świadczenia w wysokości wynikającej z ustaleń regulaminowych, nie żądając oświadczeń o kosztach "wczasów pod gruszą", choć żądanie takie nie jest wykluczone. Często spotykanym warunkiem otrzymania dopłaty do takich wczasów jest korzystanie z urlopu w określonej liczbie dni. Nie przeczy to zasadzie uzależnienia pomocy z Funduszu od kryterium socjalnego, ten dodatkowy warunek związany z długością wypoczynku jest bowiem ściśle związany z jego urlopowym charakterem. Dopuszczalność jego wprowadzenia jest podyktowana brakiem innych wymagań, takich jak obowiązek przedłożenia przez pracownika rachunków czy biletów.

W ostatnim czasie do klasycznych form wypoczynku pracowników i ich rodzin, takich jak wyjazdy turystyczne czy kolonie dla dzieci, dołączyły wyjazdy organizowane w ramach tzw. zielonej szkoły. Ich uczestnikami są dzieci pracowników, stąd do zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zaczęły napływać wnioski o ich dofinansowanie jako jednej z form wypoczynku. Ponieważ jest to stosunkowo nowy sposób wypoczywania, połączony dodatkowo z nauką, mogły pojawić się wątpliwości co do tego, czy może on być wsparty dopłatami ze środków Funduszu. Rozpatrując charakter "zielonych szkół" dla potrzeb przyznania świadczenia z ZFŚS należy jednak zauważyć, że są one zbliżone do tradycyjnych kolonii czy innych tego rodzaju wyjazdów dzieci, z uwagi na przeplatanie się w ich programie elementów nauki, wychowania i rekreacji. Z całą pewnością można je zakwalifikować do formy wypoczynku dzieci i tym samym zaliczyć do jednej z postaci działalności socjalnej finansowanej z Funduszu. Pracodawca powinien przy tym określić warunki dofinansowania "zielonych szkół" w regulaminie ZFŚS.

Świadczenie urlopowe poza Funduszem

Przepisy określające prawo do świadczenia urlopowego oraz warunki jego wypłaty umiejscowione są w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Stąd wielu pracowników może mylnie uważać, że, podobnie jak dopłaty do urlopowych wyjazdów czy wczasów pod gruszą, jest ono jednym ze świadczeń finansowanych z Funduszu. Tymczasem jego wypłata następuje ze środków obrotowych pracodawcy, a więc całkowicie poza ZFŚS. Jedyny wyjątek w tym zakresie dotyczy nauczycieli podlegających Karcie Nauczyciela, którzy świadczenie urlopowe oraz inne dopłaty do wczasów otrzymują z Funduszu. W innych sytuacjach jednak ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wskazuje tylko zasady, na jakich pracodawca wypłaca wspomniane świadczenie. Nie ma wśród nich tych, które obowiązują pracodawcę przy przyznawaniu dopłat z Funduszu.

Przy przyznawaniu świadczenia urlopowego pracodawca nie może stosować kryterium socjalnego.

W przypadku świadczenia urlopowego warunki jego otrzymania są tylko dwa - osoba uprawniona musi być pracownikiem i korzystać z urlopu trwającego co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych (art. 3 ust. 5 ustawy o ZFŚS). Pracownik nie ma więc obowiązku przedkładania oświadczenia o dochodach w celu jego otrzymania. Nie musi też składać wniosku w tej sprawie. Świadczenie przysługuje z mocy prawa, pod warunkiem skorzystania przez pracownika z urlopu wypoczynkowego w odpowiedniej długości.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.)